Το μοναστήρι του Σινά και οι Βεδουΐνοι

Φαίνεται ότι η υγειονομική περίθαλψη υπήρξε, από την αρχή, ένα σημαντικό σημείο επαφής μεταξύ της Μονής του Σινά και των ντόπιων κατοίκων, καθώς η ύπαρξη ενός ξενώνα και ενός γηροκομείου μέσα στη Μονή του Σινά μπορεί να εντοπιστεί από τις αρχές της δεκαετίας του 600. Από τη δεκαετία του 1970 και έπειτα, η μονή παρέχει υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης σε μοναχούς, προσκυνητές και τους κοντινούς Βεδουίνους με πολύ πιο συντονισμένο τρόπο. Στη δεκαετία του 1980, το μικρό ιατρικό κέντρο του μοναστηριού ήταν η μοναδική μονάδα υγειονομικής περίθαλψης οπουδήποτε στην αχανή περιοχή του ορεινού νότιου Σινά, όπου κατοικούν διάφορες φυλές Βεδουίνων που σήμερα υπολογίζεται ότι αριθμούν μεταξύ δεκαπέντε και δεκαοκτώ χιλιάδων.

Από τις έξι μεγάλες φυλές βεδουίνων που κατοικούν στο Νότιο Σινά (σε μια περιοχή περίπου τριάντα χιλιάδων τετραγωνικών χιλιομέτρων), η φυλή Gebelia είναι η παλαιότερη κάτοικος της περιοχής, και ως εκ τούτου συνδέεται στενά με το μοναστήρι. Τα μέλη της φυλής Gebelia είναι απόγονοι διακοσίων στρατιωτικών οικογενειών που ο προστάτης του μοναστηριού, ο ίδιος ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός, τοποθέτησε στην περιοχή για να φυλάει τους μοναχούς από τις επιδρομές των βαρβάρων.

Αυτές οι στρατιωτικές οικογένειες αναμείχθηκαν με τους λιγοστούς ντόπιους κατοίκους καθώς και με άλλες αραβικές φυλές που εγκαταστάθηκαν στο μεταξύ σε γειτονικές περιοχές. Στο τελευταίο τέταρτο του έβδομου αιώνα οι περισσότεροι από αυτούς ασπάστηκαν το Ισλάμ. Είναι εκπληκτικό το γεγονός ότι διατηρούν ακόμη έντονη την αίσθηση και τη μνήμη της θρησκευτικής και εθνικής καταγωγής τους, η οποία ανάγεται στην Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.

Γι' αυτόν ακριβώς τον λόγο καυχιούνται ακόμη και σήμερα ότι αποκαλούνται Έλληνες ή Ρουμ, αν και τείνουν να ταυτίζουν τον τελευταίο τίτλο με τους κατοίκους της σημερινής Ρουμανίας. Ονομάστηκαν Gebelia, που σημαίνει "άνθρωποι του βουνού", καθώς κατοικούσαν γύρω από το μοναστήρι του όρους Σινά, σε υψόμετρο μεταξύ 1300 και 1800 μέτρων.

Ήταν ζωτικής σημασίας το γεγονός ότι το μοναστήρι έγινε αμέσως φάρος σταθερότητας και ειρήνης μεταξύ των φυλών. Σε περιπτώσεις διαφωνιών, εχθροπραξιών ή συγκρούσεων, οι φυλές κατέφευγαν στη δίκαιη κρίση του μοναστηριού, ιδίως όταν επρόκειτο για τα εδαφικά όρια κάθε φυλής. Και πράγματι, η παρέμβαση του μοναστηριού είναι δικαιολογημένη, αφού ολόκληρη η περιοχή του ορεινού Νότιου Σινά υπαγόταν στην πνευματική δικαιοδοσία του ίδιου του μοναστηριού και της Αρχιεπισκοπής Σινά, Φαράν και Ραϊθού.

Η πραγματική περιοχή του μοναστηριού του Σινά οριζόταν παλαιότερα ως η γη γύρω από το μοναστήρι που μπορεί να διασχίσει κανείς με καμήλα σε απόσταση τριών ημερών. Η γη αυτή αποτελούσε την ιερή κατοικία των αναχωρητών και των μοναχών, οι οποίοι παρέδιδαν τη διαχείριση των χώρων αυτών στο κεντρικό μοναστήρι. Λίγο αργότερα, τόσο ο ηγούμενος μαζί με την Ιερά Σύναξη της μονής έλαβαν αποφάσεις να παραχωρήσουν κάποιες από τις κενές τοποθεσίες στις διάφορες φυλές των Βεδουίνων. Το μοναστήρι κατά καιρούς διατηρούσε μόνο ορισμένες ιστορικές τοποθεσίες και οικοδομήματα που συνήθως διέθεταν ένα παρεκκλήσι και έναν κήπο, μαζί με έναν τοπικό φύλακα, τον γκαφίρη. Όλες αυτές οι τοποθεσίες αποτελούν τα σημερινά καθίσματα ("έδρες") του μοναστηριού.

Στο παρελθόν, η συνεχής καθημερινή διανομή ψωμιού από τους μοναχούς της μονής στους φτωχούς Βεδουίνους που ζούσαν στην περιοχή αποτελούσε μια χρήσιμη και ευχάριστη ευκαιρία για τους πατέρες να τους συναντήσουν και να τους γνωρίσουν. Σήμερα, η οικονομική στήριξη του αιγυπτιακού κράτους και η βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των Βεδουίνων έχει καταστήσει τη βοήθεια του μοναστηριού σχεδόν περιττή. Παρ' όλα αυτά, η μονή του Σινά συνεχίζει την παράδοση της υποστήριξης των Βεδουίνων, "των παιδιών της ερήμου της εποχής μας", που θεωρούνται δικά της παιδιά, με διάφορους άλλους τρόπους, όπως η παροχή ρουχισμού, τροφίμων, οικοδομικών υλικών κ.λπ. Εξάλλου, το μοναστήρι απασχολεί τακτικά Βεδουίνους, κυρίως σε κατασκευαστικά έργα, προσφέροντάς τους έτσι την ευκαιρία να κερδίσουν ένα αξιοπρεπές εισόδημα.

Οι πατέρες του μοναστηριού βοηθούν τους Βεδουίνους γενικά και εκείνους της γειτονικής φυλής Gebelia ειδικότερα, σε πιο πρακτικά θέματα. Πάνω απ' όλα, μοιράζονται τις στιγμές χαράς και θλίψης τους παρευρισκόμενοι σε γάμους, κηδείες και άλλες εορταστικές εκδηλώσεις, μερικές από τις οποίες μερικές φορές μοιάζουν με τα απομεινάρια των πρώτων χριστιανικών τελετών. Η τελετή zouvara, για παράδειγμα, περιλαμβάνει την εκπλήρωση μιας υπόσχεσης προς εξέχοντες αγίους του Σινά, όπως η Αγία Αικατερίνη, ο Άγιος Γεώργιος και ο Άγιος Arbain, οι οποίοι είναι οι Άγιοι Σαράντα Πατέρες του Σινά, των οποίων η εξάρτηση βρίσκεται στο wadi Arbain.

Οι μόνιμοι υπάλληλοι του μοναστηριού, από τους οποίους περίπου είκοσι εργάζονται εντός του μοναστηριού και άλλοι είκοσι υπηρετούν ως γκαφίρ, δηλαδή "φύλακες" σε καθίσματα και κήπους, είναι επίσης μέλη της φυλής Γκεμπελιά. Οι ημερομίσθιοι είναι περίπου είκοσι πέντε σε καθημερινή βάση. Εκτός από τις σχετικά τυπικές αμοιβές που τους καταβάλλεται και τις ασφαλιστικές παροχές που τους προσφέρονται, τους παρέχεται επίσης ημερήσιο επίδομα διατροφής. Τους αναλογούν επίσης διάφορες δωρεές, "ευλογίες", από μοναχούς και προσκυνητές.

Από τον όγδοο έως τα μέσα του εικοστού αιώνα (που εισήχθησαν τα αυτοκίνητα στο Σινά), η μεταφορά των προμηθειών για το μοναστήρι γινόταν είτε από το Σουέζ είτε από το Κάιρο σε ένα δεκαήμερο ταξίδι με καραβάνι καμήλας. Με την πάροδο των αιώνων, αναπτύχθηκε ένα ειδικό σύστημα μεταφορών, στο οποίο συμμετείχαν όλες οι φυλές, ακόμη και εκείνες που βρίσκονταν πιο μακριά από το μοναστήρι, επωφελούμενες έτσι από την είσπραξη των τελών μεταφοράς.

Η μία μετά την άλλη, οι φυλές αυτές θα μεταβίβαζαν τις προμήθειες, ενώ όλες οι φυλές εναλλάσσονταν με το δικαίωμα να παρέχουν ένοπλες υπηρεσίες φύλαξης των προμηθειών και κυρίως των τροφίμων. Δεν είναι ασυνήθιστο να ακούει κανείς τους Βεδουίνους να μιλούν περισσότερο για τα δικαιώματά τους και πολύ λιγότερο για την υποχρέωσή τους απέναντι στο μοναστήρι, ιδίως δεδομένου ότι ήταν σύνηθες οι προμήθειες να φτάνουν στο μοναστήρι κάπως "μειωμένες". Αυτό δεν συμβαίνει ακόμα και στις μέρες μας;

Από τον δέκατο ένατο αιώνα, οι προμήθειες για το μοναστήρι συνήθιζαν να αγοράζονται από την πόλη του Σουέζ. Στη συνέχεια φορτώνονταν στο ατμόπλοιο Aida για ένα εικοσιτετράωρο θαλάσσιο ταξίδι στο λιμάνι της αρχαίας Ραϊθού, το σημερινό El-Tor, όπου το μοναστήρι διατηρούσε εξαρτήματα με προσωπικό τόσο από μοναχούς όσο και από Βεδουίνους, καθώς και επαρκείς αποθηκευτικές εγκαταστάσεις.

Στη Ραϊθού, οι προμήθειες φορτώνονταν στις καμήλες του μοναστηριού του Σινά, τις οποίες οδηγούσαν υπάλληλοι Βεδουΐνοι και συνόδευε ένας μοναχός. Η διαδρομή μέσω της γραφικής κοιλάδας Isli διαρκούσε τρεις ημέρες. Αξίζει να αναφερθεί ότι, μεταξύ των ευπαθών αγαθών, μερικές φορές στο Σινά στέλνονταν ψάρια, τα οποία έπρεπε να είναι ελαφρά προτηγανισμένα και αλατισμένα.

Η ανάπτυξη τέτοιων καλοπροαίρετων σχέσεων μεταξύ του μοναστηριού και των Βεδουίνων είναι αναμφίβολα μια ρύθμιση που είναι αρκετά απίθανη. Η σωστή και διακριτική αγάπη των μοναχών προς αυτούς κατάφερνε πάντοτε να εξισορροπεί και να αντισταθμίζει θαυμάσια τις όποιες φυσικές αντιδράσεις θα μπορούσαν να προκύψουν λόγω των διαφορών στη θρησκεία, τη νοοτροπία και τον πολιτισμό. Μια ίσως ακραία περίπτωση αυτής της αμοιβαίας ανοχής θα μπορούσε επίσης να είναι η ύπαρξη ενός μικρού τζαμιού εντός του μοναστηριού, που σχηματίστηκε από τη μετατροπή της παλιάς τράπεζας κατά τη διάρκεια μιας ιδιαίτερα σκληρής ιστορικής περιόδου, τον ενδέκατο ή δωδέκατο αιώνα.

Συνεπώς, δεν είναι παράδοξο να παρατηρούμε ότι οι Βεδουίνοι προσφέρουν επίσης ηθική και άλλη υποστήριξη στους πατέρες της μονής σε περιόδους ανάγκης. Πρέπει να αναφέρω εδώ ιδιαίτερα το γεγονός ενός σοβαρού σεισμού που έπληξε την περιοχή κατά τον Μεσαίωνα, προκαλώντας τη μεγάλη κατάρρευση του βόρειου τοίχου του μοναστηριού. Στην εποχή μας, το περιστατικό μιας μεγάλης πυρκαγιάς του έτους 1971 θα είχε τραγικές συνέπειες, αν οι Βεδουίνοι δεν είχαν βοηθήσει πρόθυμα στην κατάσβεσή της, μαζί με τους λίγους Ισραηλινούς στρατιώτες που κρατούσαν την περιοχή εκείνη την περίοδο.

Αν έπρεπε να αναφέρω όλα αυτά τα γεγονότα, θα ξεπερνούσαν κατά πολύ τη διάρκεια οποιουδήποτε άρθρου. Ευτυχώς, τα αρχεία της Μονής κατέχουν τα αρχεία πολλών ακόμη τέτοιων γεγονότων. Έχω βρεθεί προσωπικά στο μοναστήρι του Σινά κατά τη διάρκεια των τελευταίων πενήντα οκτώ ετών. Παρόλο που ζω σε άμεση επαφή με τους Βεδουίνους, οι οποίοι αναμφίβολα υπήρξαν άνθρωποι και της ερήμου και της καλής θέλησης και ταυτόχρονα σύντροφοι της Μονής και μάλιστα κατά κάποιο τρόπο σημαντικό μέρος του πνευματικού ποιμνίου της Αρχιεπισκοπής μας, εντούτοις δεν είχα ακόμη την ευκαιρία να τους γνωρίσω όλους. AD